The Water of Life
H λέξη “whisky” προέρχεται από το uisge beatha (πρφ. oύσγκε–βα) που στην σκωτική γαελική (gaelic), την τοπική κέλτικη διάλεκτο των Σκώτων, είναι μια μετάφραση του ρωμαϊκού “aqua vitae“ ή αλλιώς “το νερό της ζωής” που χρησιμοποιούταν στην αρχαιότητα για να περιγράψει κάθε αλκοολούχο διάλυμα. Η αντίστοιχη ιρλανδική έκφραση ήταν uisce beatha. Η πρώιμη αυτή γαελική έκφραση με τα χρόνια προσαρμόστηκε από uisge beatha σε uisgebae σε usquebaugh σε usque και σταδιακά κατέληξε στο αγγλικοποιημένο “whisky” στις αρχές του 18ου αιώνα. Η διαφορά στη μοντέρνα γραφή της λέξης ανάμεσα σε Σκωτία (whisky) και Ιρλανδία (whiskey) θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα της διαφοράς στην προφορά των λέξεων uisge/uisce στις δύο χώρες. Ωστόσο η αλήθεια διαφέρει αρκετά.
Στην πραγματικότητα η προφορά είναι σχεδόν ταυτόσημη και μετά την αγγλικοποίηση της στις αρχές του 18ου αιώνα γραφόταν “whisky” τόσο στη Σκωτία όσο και στην Ιρλανδία! Οι μόνοι που χρησιμοποιούσαν την γραφή με “e” ήταν κάποιοι κάτοικοι της Βορείου Ιρλανδίας που περιέργως ήταν σκωτικά φύλα (Scots-Irish). Στις αρχές του 19ου αιώνα αυτοί μετανάστευσαν μαζικά στην Αμερική παίρνοντας και την γραφή τους μαζί τους. Αυτό εξηγεί γιατί στις ΗΠΑ η συνήθης γραφή είναι αυτή με το “e” αλλά επίσης και γιατί την ίδια εποχή, ίσως λόγω της μαζικής αυτής μετανάστευσης, η γραφή “whisky” επανέρχεται στη Βόρειο Ιρλανδία. Οπότε μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα όλοι χρησιμοποιούν το “whisky” εκτός από κάποιους Βορειοιρλανδούς και τους Αμερικάνους απογόνους τους.
Η καινοτομία που οδήγησε σε “επανάσταση”
Μέχρι τότε η ομοιότητα δεν είναι μόνο στη γραφή αλλά και στη παραγωγή. Μέχρι που το 1830 ο Ιρλανδός Aeneas Coffey πατένταρε το Patent Still ή Coffey Still του, ένα νέο είδος αποστακτήρα (άμβυκα) που ουσιαστικά ήταν μια τελειοποίηση του σχεδιασμού του αποστακτήρα στήλης (Column Still). Αυτό επέτρεψε την συνεχή απόσταξη (σε αντίθεση με την απόσταξη παρτίδας που επιτρέπουν τα κλασικά pot stills) για την παραγωγή grain spirit ή αλλιώς αποστάγματος από κάποιο δημητριακό άλλο από το κριθάρι (σιτάρι κλπ). Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα φθηνή, γρήγορη και με μεγάλη απόδοση και δίνει ένα απόσταγμα υψηλό σε αλκοόλ και με ήπια, καθαρή γεύση.
Το 1860, ωστόσο, ήρθε ο νόμος που νομιμοποίησε το blended whisky δηλαδή το προϊόν μίξης malt (από κριθάρι) και grain (από άλλα δημητριακά) whisky. Αυτό βόλεψε πολύ τους Σκωτσέζους που βρήκαν ένα εύκολο και φθηνό τρόπο να εκμεταλλευτούν το grain whisky για να ισορροπήσουν τον πολύ βαρύ και κοφτερό, μέχρι τότε, χαρακτήρα του malt whisky τους αλλά ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στους τέσσερις μεγάλους Ιρλανδούς παραγωγούς John Jameson, William Jameson, George Roe και John Power που θεώρησαν το καινούργιο υγρό υποδεέστερο του αυθεντικού. Έτσι πολλοί Ιρλανδοί αποσταγματοποιοί ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν τη γραφή “whiskey” για να διαφοροποιήσουν το απόσταγμα τους από το ανταγωνιστικό των Σκωτσέζων. Ωστόσο, ακόμα και τότε δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μάρκετινγκ. Ακόμα και κάποιοι σκωτσέζοι το χρησιμοποίησαν για κάποιο διάστημα για να εκμεταλλευτούν αγορές που το whiskey ήταν πιο δημοφιλές.
Η επιρροή της ποτοαπαγόρευσης
Η απόλυτη επικράτηση του “whiskey” στην Ιρλανδία ήρθε κατά την ποτοαπαγόρευση. Το ιρλανδικό whiskey, που βασιζόταν πολύ στην Αμερικάνικη αγορά, κατέρρευσε και οι λιγοστοί παραγωγοί που επιβίωσαν της κρίσης χρησιμοποιούσαν το “whiskey“. Aυτή η συσσώρευση εξουσίας οδήγησε στο να επικρατήσει αυτή η γραφή σε όλη την Ιρλανδία και σιγά σιγά όλοι συμμορφώθηκαν. Το τελευταίο που άλλαξε ονομασία από “whisky” σε “whiskey” ήταν το Paddy στα 1960s!
Το whisk(e)y στη μοντέρνα εποχή
Μέχρι και σήμερα στην Ιρλανδία χρησιμοποιείται το “whiskey” ως – σχετικά πρόσφατη όπως είδαμε – παράδοση και τίποτα παραπάνω αλλά στη Σκωτία χρησιμοποιείται το “whisky” βάση νόμου! Νομικά δεν μπορεί να υπάρξει Scotch Whiskey παρά μόνο Scotch Whisky. Ο υπόλοιπος κόσμος είναι ελεύθερος να διαλέγει όποια γραφή θέλει. Όπως είδαμε οι ΗΠΑ υιοθέτησαν το “whiskey“ από Βορειοιρλανδούς μετανάστες αλλά και εκεί χρησιμοποιείται απλά λόγω παράδοσης. Μάλιστα ακόμα και το Bureau of Alcohol, Tobacco and Firearms (BATF), το επίσημο ρυθμιστικό σώμα για το Bourbon και άλλα American Whiskey, χρησιμοποιεί το “whisky” ως σωστό νομικό όρο. Όλος ο υπόλοιπος ουσιαστικά κόσμος (Αγγλία,Καναδάς, Γαλλία, Ιαπωνία, Ινδία κλπ) χρησιμοποιούν την αυθεντική σκωτσέζικη γραφή “whisky”. Ο Καναδάς το έμαθε από Σκωτσέζους μετανάστες του 18ου και 19ου αιώνα και οι ασιατικές χώρες αντίστοιχα το γνώρισαν από σκωτσέζικες εξαγωγές με αποτέλεσμα να υιοθετήσουν την σκωτσέζικη γραφή.
Στο ίντερνετ μπορεί να έχετε συναντήσει και την γενική και περιεκτική γραφή “whisk(e)y” η οποία τήνει να επικρατεί όταν αναφερομαστε γενικά στο whisk(e)y. Σαν The Whisky Beat θα χρησιμοποιούμε πάντα το “whisky” εκτός αν το περιεχόμενο μας επιβάλλει το αντίθετο. Ούτως ή άλλως μικρή σημασία έχει το πως αναγράφεται στην ετικέτα της φιάλης. Η ουσία είναι το περιεχόμενο της να είναι απολαυστικό και τις περισσότερες φορές και το whisky και το whiskey είναι και με το παραπάνω!
Μέχρι το επόμενο “Whisky 101: The basics” λοιπόν…
Πηγές: Charles MacLean: “Scotch Whisky: A Liquid History” (1993), foodanddrink.scotsman.com, scotchwhisky.com.
